Stevan Stojanović Mokranjac je bio srpski kompozitor, muzički pedagog i klasik srpske muzike. Njegova ličnost najistaknutija je krajem 19. i početkom 20. veka. Uveo je nacionalni duh u umetničku muziku.
Mokranjac je takođe jedan od osnivača prve muzičke škole u Srbiji – ’’Srpska muzička škola’’. Predstavnik je romantizma nacionalne orijentacije XIX veka i najeksponiranija figura nacionalne škole u Srbiji koja dobija svoj prepoznatljivi pečat u njegovom stvaralaštvu na prelazu vekova.
Rođen je 09.01.1856. u Negotinu, gde je završio osnovno školovanje i niže razrede gimnazije. U Negotinu je pevao u crkvi, imao časove pevanja kod učitelja Đoke Živkovića i od dvanaeste godine svirao violinu kao samouk. Od 1870. u Beogradu pohađa Prvu mušku gimnaziju – više razrede gimnazije, gde dobija solidne osnove iz muzike.
Izvor: Wikipedia
Od 1873. godine postaje pevač-pripravnik Beogradskog pevačkog društva, a po završetku gimnazije 1874. godine, pod uticajem ideja Svetozara Markovića, upisuje prirodno-matematički odsek Velike škole (Filozofskog fakulteta) u Beogradu. Međutim, zahvaljujući Beogradskom pevačkom društvu koje je podržalo njegovu izrazitu sklonost prema muzici dobija državnu stipendiju za studije muzike u inostranstvu i odlazi prvo u Minhen, gde od 1879. do 1883 .godine gde studira teoretske predmete i kompoziciju. Materijalna oskudica i drugi problemi onemogućavaju mu završetak studija i Mokranjac se vraća u Beograd, postaje horovođa Crkvenog pevačkog društva Kornelije, za koji 1883. komponuje svoju I rukovet (u originalnoj verziji samo za muški hor). Godine 1884. postaje horovođa Akademskog pevačkog društva Obilić i dobija šestomečnu stipendiju za Rim gde privatno uči vokalnu polifoniju. Sledeće godine nastavlja muzičko usavršavanje na Konzervatorijumu u Lajpcigu: od 1885-1887.
Od 1887.godine Stevan Mokranjac je stalno vezan za Beograd, kao horovođa, pedagog, kamerni muzičar, melograf i kompozitor.
U oblasti dirigentske karijere najznačajniji je njegov doprinos u radu sa Beogradskim pevačkim društvom za koje je napisao sve svoje rukoveti osim prve, i sa kojim ih je izveo na mnogobrojnim koncertnim nastupima i turnejama po zemlji i inostranstvu, u periodu od 1893. do 1911.
Godine 1903. Mokranjac je bio inicijator i onivač Saveza pevačkih društava Srbije.
Bio je oženjen Marijom-Micom Predić (1876-1949) čiji je stric bio čuveni slikar Uroš Predić i imao sina Momčila, doktora hemije, profesora na Farmaceutskom fakultetu i osnivača jugoslovenske toksokologije. Marija Predić je ostavila vrlo dragocene beleške o privatnom životu Stevana Mokranjca koje se čuvaju u Muzeju grada Beograda, kome je poklonjena i Mokranjčeva zaostavština. Deo te zaostavšitne nalazi se sada u rodnoj kući Stevana Mokranjca u Negotinu.
Stvaralaštvo Stevana Mokranjca zasnovano je isključivo na horskoj (a capella) muzici svetovnog i duhovnog sadržaja, sa malobrojnim instrumentalnim delima i nekoliko solo-pesama za glas i klavir.
Najznačajnije područje njegovog opusa predstavljaju Rukoveti, horske rapsodije sačinjene od niza narodnih pesama koje je Mokranjac umetnički obradio podvrgavajući izvorni materijal brižljivoj stilizaciji u oblasti teksta, melodije, harmonije, oblika, horskog stava i primenjujući raznovrsne postupke u radu čija je osnovna specifičnost nizanje po principu kontrasta u karakteru, tempu, fakturi… kao u svim cikličnim oblicima.
Mokranjac je napisao ukupno 15 Rukoveti u periodu od 1883. do 1909. godine, koristeći 89 pesama raznorodnog karaktera i porekla. Melodije iz Srbije, pod nazivom Iz moje domovine Rukovetima su po strukturi bliski Primorski napjevi sa pesmama iz Dalmacije koji mnogi smatraju njegovom šesnaestom rukoveti, iako je Mokranjac pred kraj života započeo da piše i XVI rukovet.
Autor: Jelena Dinić
