Bio je raški plemić, svetogorski monah, iguman manastira Studenica. Smatra se jednom od najznačajnijih ličnosti naše istorije ali i osnivačem crkve. Bio je prosvetitelj, književnik, diplomata ali i prvi arhiepiskop autokefalne Srpske pravoslavne crkve.
Sveti Sava rođen je kao Rastko Nemanjić u mestu Ras, u blizini Novog Pazara. Godina rođenja se ne zna precizno, pretpostavlja se da je rođen između 1169. i 1175. godine. Rastko Nemanjić je bio najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje i plemkinje Ane Nemanjić, brat kraljeva Vukana i Stefana Prvovenčanog a imao je i tri sestre.
Već sa svojih petnaest godina dobija Zahumlje na upravljanje, a u planu je bila i njegova ženidba. Ipak, Rastko nije bio prototip princa. Posvećivao je pažnju svom obrazovanju, čitao crkvene knjige, voleo je da sluša priče kaluđera ali i da sam promišlja o Bogu. Odatle i njegova namera da život posveti Bogu te je pobegao na Aton, bez da je obavestio roditelje o tome. Otac ga je uspeo pronaći, uz pomoć vojnika, u manastiru Svetog Pantelejmona. Međutim, Rastko ih je nasamario i sa jednim duhovnikom otišao na manastirsku kulu. Pristupanjem monaškom redu dobija ime Sava i tu ostaje narednih sedam godina. Otac će mu se pridružiti 1196. godine u manastiru Studenica, gde je bio monah više od godinu dana i nosio ime Simeon.
Sava je živeo asketskim načinom života, služio se samo hlebom i vodom. Hodao je bos, nosio laganu odeću i u molitvi provodio sate. Dva puta je išao na hodočašće u Jordan, Palestinu, Vitlajem…
Otac i sin su poželeli da na Svetoj Gori izgrade srpski manastir, a dozvolu i zemlju su dobili od grčkog cara. To su temelji Hilandara, najvećeg svetog zdanja srpske istorije. Na istom mestu je Sava napisao “Hilandarski tipik” gde je opisao pravila kaluđerskog života.
Najznačajnija je njegova uloga 1219. godine kada je izdejstvovao autekefalnost srpske pravoslavne crkve, a Žiču odredio kao središte nove Srpske arhiepiskopije.
Sava je, pri povratku sa drugog hodočašća, 1236. godine preminuo u Trnovu na teritoriji Bugarske. Njegovo telo je kralj Vladislav preneo u manastir Mileševa. Ipak, život srpskog velikana ne prestaje njegovom smrću. Mnogo mnogo vremena kasnije, krajem šesnaestog veka, mošti su prenesene u Beograd a potom i spaljene od strane Sinan paše. Učinjeno je iz straha od uticaja koji je Sava imao za života ali i nakon svoje smrti. Veruje se da je ruka svetitelja spašena i da se čuva u manastiru Mileševa. Priči nije kraj. Naime, 1775. godine Sava je proglašen za sveca, a od 1823. godine se i proslavlja kao školska slava 27. januara svake godine, na inicijativu kneza Miloša Obrenovića. Toga dana se peva himna posvećena svetitelju, a deca recituju najlepše stihove nakon liturgije.
U čast svetitelja podignut je hram Svetog Save na Vračaru, na mestu gde su njegove mošti spaljene.
Autor: Ana Damnjanović
