Na današnji dan, pre tačno 195 godina, osnovano je najveće književno i kulturno društvo kod Srba, prvenstveno kod Srba u Vojvodini, ali i kod svih ostalih.
- januara 1826. godine u Pešti je pokrenuta inicijativa za osnivanje Matice srpske, na osnovu ideje Jovana Hadžića i bogatih srpskih peštanskih i budimskih trgovaca.
Nacionalna homogenizacija, prosvećivanja, kao i izdavanje srpskih knjiga bili su osnovni razlozi za formiranje ovakvog društva.
Neposredni povod za osnivanje Matice srpske predstavljala je potreba za preuzimanjem časopisa „Serbske letopisi“ /kasnijeg „Letopisa Matice srpske“/, najstarijeg srpskog književnog časopisa i tada jedinog srpskog glasila, kome je pretilo gašenje.
Matica srpska je zamišljena je kao društvena organizacija nevladinog tipa, sa jakim intelektualnim potencijalom i finansijerima koji su je podržavali.
Finansirana je donacijama zadužbinara i bila je najbogatija zadužbinska ustanova u Ugarskoj.
U pogledu jezika, Matica srpska se najpre suprotstavljala Vukovoj reformi, ali je kasnije preuzela vodeću ulogu u afirmaciji srpskog književnog jezika, zasnovanog upravo na Vukovoj reformi.
Istovremeno sa osnivanjem Matice srpske, osnivana je i njena Biblioteka, kao najstarija srpska nacionalna biblioteka i prva javna naučna biblioteka kod Srba. Prve veće kolekcije knjiga su poklonili: Atanasije Stojković, Platon Atanacković, Sava Tekelija, Vuk Stefanović Karadžić, Petar II Petrović Njegoš i drugi.
Od samog početka Matica srpska se bavila prosvećivanjem naroda i očuvanjem nacionalnog i kulturnog identiteta.
Matica je 1864. godine preseljena u Novi Sad, gde se nalazi i sada.Matica srpska je tokom vremena razgranala svoju delatnost.
U njenom sastavu deluju Biblioteka Matice srpske, Galerija Matice srpske i Izdavački centar. Ona je jedinstveno i samostalno književno, naučno i kulturno društvo kojim upravljaju njegovi članovi. Politiku i planove Matice srpske donose njena Skupština, koja svake četvrte godine bira Predsedništvo i Upravni odbor sastvaljen od 40 najuglednijih intelektualaca.
Matica srpska deluje danas i na teritoriji Republike Srpske, kao i u Crnoj Gori.
Autor: Vesna Đunisijević
