”Zaklinjem se sada svome rodu, ginem za slobodu!”
Spomenica za vernost otadžbini 1915. godine u narodu poznatija kao Albanska spomenica je jednostepeno državno vojno i civilo odlikovanje koje su stekli svi pripadnici sprske vojske, koji su se povlačili preko Albanije u zimu 1915/1916.
Ukazom od 5. aprila 1920. godine, kao sećanje na povlačenje kroz Albaniju u ratu 1915. godine, ustanovljena je Albanska spomenica. Pravo na Spomenicu imali su svi koji su bili na vojnoj dužnosti prilikom prelaska Albanije, kao i članovi stranih vojnih misija koji su se zajedno sa srpskom vojskom povlačili preko Albanije.
Spomenica je u obliku dvoglavog orla sa srpskim štitom na grudima i kraljevskom krunom na gornjem delu. Na njenom aversu, ispod orla je medaljon uokviren lovorovim vencem sa profilom glave Aleksandra Karađorđevića, uokvireno natpisom: ”Svojim ratnim drugovima Aleksandar”. Na reversu je natpis u tri reda: ”Za vernost otadžbini”. Ukaz je predviđao kovanje Spomenice od bronze (medaljon) i posrebrenog platiniranog dvoglavog orla dimenzija 28 milimetara i nošenje u pantljici zelene boje sa dve crne ivične pruge, širine 36 milimetara i dužine 50 milimetara.
Ukazom od 6. novembra 1921. godine Spomenicom je odlikovano 142 oficira, 148 podoficira, kaplara, redova, obveznika činovničkog reda i sveštenika.
Albanska spomenica je dodeljivana ukazom kralja Aleksandra Karađorđevića, a na predlog ministra vojske i mornarice, sa dekretom koji je rađen po nacrtu Đorđa Čarapića, reprodukovan u Vojnom geografskom institutu u Beogradu.
Nišlija Aleksandar Vasilić idejni tvorac „Albuma sećanja“ kaže da je velika stvar što su po prvi put u javnosti dostupni digitalizovani podaci nosilaca Albanske spomenice, članova Udrženja “Nosilaca Albanske spomenice”.
Među nosiocima Albanske spomenice, kaže Vasilić, prikazani su kartoni i velikog broja Nišlija kao i celog južnog okruga.
Sajt “Album sećanja” pokrenut je 2014. na stogodišnjicu početka Prvog svetskog rata, sa idejom da se na njemu prikupljaju dokumenta i fotografije učesnika ovog rata.
Na njemu se mogu pronaći fotografije, pisma, zapisi iz dnevnika o životu u ratnom periodu, ali i pesme srpskih vojnika.
Inače, Dan primirja u Prvom svetskom ratu se u Srbiji obeležava od 2012. godine kao državni praznik.
Autor: Katarina Tomić
Izvor: Južne vesti
