Bio je to „događaj kojim je sve počelo“, incident koji je bio uvod u haos koji je na kraju progutao ceo svet. Na današnji dan 1938. odigrala se „Kristalna noć“, prvi masovni čin antijevrejskog nasilja u nacističkoj Nemačkoj.
Kristalna noć (Kristallnacht,), takođe poznata i po nazivu Reichskristallnacht (carska kristalna noć) je bio veliki pogrom koji se desio širom Nemačke. Pogrom je bio usmjeren protiv jevrejskih građana širom zemlje, i za mnoge posmatrače je bio prva naznaka onoga šta danas nazivamo Holokaustom (čiji je bio rani događaj).
Tokom ’30-ih mnogi Jevreji poljskog porekla živeli su u Nemačkoj, uključujući i neke koji su bili odlikovani veterani iz Prvog svetskog rata. Petka 28. oktobra 1938., 17.000 njih je bez upozorenja okupljeno usred noći i deportovano iz Nemačke u Poljsku. Poljska tada nije htela da ih primi, sve dok ih nije Nemacka ubedila, jer su se Jevreji smrzavali po pustim ulicama.
U ponedjeljak 7. novembra, desilo se ubistvo od strane Heršel Grinspan, nemačkog Jevreja koji je pobegao u Francusku. Nakon sto je Grinspan dobio pismo od svoje porodice, u kome su bili opisani svi uzasi, koji su im se desili, tada je Grinspan je upucao sekretara nemačke ambasade u Parizu, Ernsta fom Rata.
Kristalna noć
Ubistvo Rata je služilo kao izgovor da se lansira divljanje protiv jevrejskog stanovništva širom Nemačke. Planirano je da napad izgleda kao spontani čin, ali ga je u stvari organizovala nemačka vlada. Ovo znači da je sa organizacijom bilo saglasno vođstvo NSDAP-a. Istoričari se danas slažu da nema govora o tome da je “izliv besa” koji se dogodio tokom noći 9. novembra širom Nemačke bio “spontan i slučajan”. Reč je pre bila o dobro organizovanoj i koordiniranoj akciji divljanja koju je organizovala nacistička vlada.
U pogromu je oštećeno ili uništeno oko 1574 sinagoga tj. skoro sve koje su postojale u Nemačkoj, mnoga jevrejska groblja i više od 7.000 jevrejskih radnji i velikih trgovina.
Više od 20.000 Jevreja je uhapšeno i odvedeno u koncentracione logore, a nekolicina koja se usudila da se suprotstavi je prebijena na smrt dok su ostali bili primorani da gledaju. Broj mrtvih nikada nije sa sigurnošću utvrđen, a pouzdano se zna da su ubijeni i neki Nemci samo zato što su “izgledali kao Jevreji”.
Kristalna noć je uzrokovala bes širom sveta. Diskreditovala je pro-nacističke pokrete u Evropi i Severnoj Americi, i vremenom dovela do njihovog opadanja. Mnoge novine su osudile ovaj pogrom. Većina evropskih država je prekinulo diplomatske odnose sa Nemačkom u znak protesta.
Da ironija bude veća, nakon događaja, Jevreji su morali da plate kolektivnu kaznu od 1 milijarde maraka nacističkoj vladi. Ova noć je uvela novu fazu u antisemitskim aktivnostima nacističke partije i državnih aparata, vodeći do deportacija, i konačno strašnog istrebljenja većine Jevreja koji su živeli u Nemačkoj tokom Drugog svetskog rata.
Kad je najavljivao nasilnu naplatu, vrhovni nacistički zvaničnik, Herman Gering koji se još ranije zalagao za mere protiv Jevreja, je omaškom opisao teške uslove kojima su bili izloženi Jevreji nakon Kristalne noći:
„Nemačko jevrejstvo će kao kaznu za njihove gnusne zločine, itd. moraju da daju doprinos od jedne milijarde maraka. Svinja neće počiniti novo ubistvo. Uzgred, moram primetiti da ja ne bih voleo da budem Jevrejin u Nemačkoj. „
Autor: Marija Božić
