Prvoslavna crkva 31. oktobra slavi Svetog Luku, dan koji je u narodu poznat kao Lučindan. Slave ga mnoge srpske pravoslavne porodice, a smatra se i zaštitnikom lekara, medicine, farmacije i bolesnika. Vernici ga slave i kao iscelitelja, a kao svog zaštitnika slave ga i neke obrazovne ustanove, kao što je Akademija Srpske pravoslavne crkve za umetnost i konzervaciju.
Luka je jedan od četvorice jevanđelista. Pisac je Jevanđelja po Luki i Dela apostolskih. Bavio se živopisom i smatra se da je prvi naslikao ikone Isusa Hrista, Bogorodice i apostola Petra i Pavla. Te ikone su predstavljale uzor svim kasnijim ikonama i zbog toga se Sveti Luka smatra osnivaćem hrišćansog ikonopisa.
Luka je rođen u Antiohiji Siriskoj od strane roditelja koji su bili pagani, a hrišćanstvo je primio veoma rano, oko 40. godina nove ere. U mladosti je izučavao medicinu, filozofiju i živopis. Bio je lekar i pratilac Svetog Pavla, koga je sreo na svom drugom misionarskom putu. Nakon mučne smrti apostola Pavla, nastavio je da propoveda Jevanđelje po Italiji, Dalmaciji, Hercegovini, Crnoj Gori, Makedoniji i drugim zemljama.
Veruje se da je na molbu hrišćana napisao Jevanđelje, oko 60. godine, koje je treće Jevanđelje po redu, mada moderni tumači Biblije osporavaju ovu tvrdnju, tvrdeći da Luka nije autor Jevanđelja i da ono nije tada nastalo.
Umro je u 84. godini u gradu Tebi Beotijskoj kada su ga uhvatili i ubili idolopoklonici obesivši ga o granu masline. Njegove mošti se danas nalaze u crkvi Svetog Nikole u Padovi, a delić moštiju je 31. jula 2018. dobila Crkva Svetog apostola i jevanđeliste Luke u Subjelu, u opštini Kosjerić.
Običaji na Lučindan
Po starim narodnim običajima, na ovaj praznik, puštaju se ovnovi da skaču na ovce, a ako ovce lakše primaju ovnove, veruje se da će proleće ranije doći. Kada ovca “zateže“ znači da će biti teška zima. Čobanima se daje svečana i bolja užina ili im se nose pite koje u Hercegovini zovu pazarice. Koncima se opasuju torovi da vukovi ne bi davili stoku, tada se govori “Ide Luka, eto vuka“ ili “Sveti Luka, sneg do kuka“ jer se približava zima kada vukovi dolaze do sela. U južnoj Srbiji se po prvom gostu ili posetiocu koji uđe u kuću gata kakva će zima ili godina biti. U Crnoj Gori postoji verovanje da je duga na nebu pojas Svetog Luke.
Za vreme ovog praznika ne smete da budete preki, nervozni i ljuti, kao ni da se upuštate u svađe i rasprave jer je Sveti Luka bio miran i blag i uvek je pomagao ljudima.
Srpska crkva istog dana slavi i spomen na Svetog Petra Crnjanskog, mitropolita crnogorskog koji je 1749. godine rođen u selu Njeguši. On je ceo svoj život posvetio narodu, radio je na pomirenju zavađenih plemena i branio je zemlju od napadača. Iako je bio vitez, živeo je veoma skromno. Ostao je zapamćen nakon pobede nad Napoleonovom vojskom u Boki i Dalmaciji. Njegove čudotvorne mošti nalaze se na Cetinju, u Cetinjskom manastiru.
Autor: Marija Matković
