Beogradska operacija ili Beogradska ofanziva predstavlja jednu od najznačajnijih bitaka koja se odigrala na Balkasnskom područijiu u Drugom svetskom ratu. Operacija je trajala od 12. Do 20. Oktobra 1944.
Ovaj pojam se drugačije tumači u različitim istoriografijama, u kojima se beleži drugačiji početak i kraj operacije. Različito sagledavanje vremena i prostora ofanzive, ogleda se u različitim navođenjima angažovanih jedinica.
Sa vojno-strateškog stanovišta Srbija je bila jako važna zbog toga što su kroz Dunavsku, Ibarsku i Moravsku dolinu prolazile najvažnije saobraćajnice. 1941. Nemačka je okupirala Balkan.
Nemci su okupirali Beograd tri ipo godine, oslobađanje Srbije počelo je i pre Beogradske ofanzive.
Vrhovni štab u maju 1944.godine donosi odluku da se centar borbe prenese u Srbiju. Tito je oslobađanje prepopustio jedinicama formiranim na zapadu.
Tokom bitke za Srbiju partizanske snage su sarađivale sa britanskim vazduhoplovostvom. Veza sa Crvenom armijom, koja je stigla na jugoslovensko-rumunsku granicu kod Turn Severina uspostavile su 12. septembra. Za njih je ovaj događaj imao izuzetnu važnost jer su se sreli sa svojim ideološkim i vojnim zaštitnikom. Kralj Petar II, pozvao je ravnogorske snage da se stave pod komandu Josipa Broza Tita.
Josip Broz Tito koji je nizao vojne i diplomatske uspehe, bez da je ikoga obavestio odlazi u Moskvu od 21.septembra do 28. septembra, u tome periodu Tito je razgovarao sa Staljinom, koji mu je dao pomoć u naoružanju i novcu i sadejstvo Crvene armije. Tajni Titov odlazak u Moskvu dosta je uzdrmao Britance, tumačili su ovo kao prevaru.
Početkom oktobra, po povratku iz Sovjetskog saveza Tito odlazi u Rumuniju. Iako je već bilo dogovoreno priključivanje Crvene armije, on odlučuje da ipak razgovara sa maršalom Tolbuhinom, komandanta Trećeg ukrajinskog fronta,da bi dobio zvaničnu dozvolu za njihovo uključenje. Istom prilikom dogovoreno je uključenje bugarskih jedinica u završne borbe za oslobođenje Jugoslavije. Mnogi nisu podržavali ovu odluku i protivili su joj se. Bugarska je kapitulirala 9. septembra 1944. godine, a sada se borila na strani koju je okupirala. Ovo je naročito smetalo narodu, jer su vojnici koji su bili neprijateljski sada bili na njihovoj strani. Uključivanje Bugraske je bio taktički potez jer su tadašnje vlasti već razmišljale o mogućem stvaranju federacije sa Bugarskom.
Partizanska vojska i vojiska Crvene armije spojile su se kod Velike Plane 19. septembra 1944. Završna bitka za Beograd vodila se od 14. oktobora do 20. oktobra vodili su je partizanske Prve armije pod vodstvom Peka Dapčevića i Crvena armija pod vodstvom maršala Tolbuhina.
Uvod u oslobođenje imale su borbe na različitim delovima grada. 14. oktobra vojnici Crvene armije i Narodnooslobodaličke vojske zauzimaju desnu obalu Save. Ovaj dan je ostao zapamćen po velikom otporu koji su pružali okupatori, na Slaviji se pucalo sa svih strana i počeo je prodor ka centru. Takođe jedna od težih borbi je vođena i kod Narodne skupštine i Narodnog pozorišta. Oni koji s utu poginuli sahranjeni su pored spomenika knezu Mihailu, nekada je tu stajalo i obeležje njima u čast koje je kasnije uklonjeno.
Još jedna teška bitka vođena je kod palate ,,Albanije ˝. Ovde se nalazio bunker u kojem su se sakrivali oficiri Rajha u toku savezničkog bombardovanja. U odlučujućim borbama, Nemci su neutralisani. Čin pobede je simbolički obeležio Miladin Petrović, postavljanjem zastave Jugoslavije na vrh palate ,,Albaniije˝.
Ova bitka je odnela mnogo života, poginulo je oko 3000 naših boraca i 1000 crvenoarmijaca, a ranjeno je više od 4000 vojnika. Na Groblju osblodioca Beograda sahranjeno je oko 2000 vojnika. Pre nego što je podignuto ovo zdanje 20.oktobra 1954. njihovi grobovi su bili raštrkani svuda po Beogradu, od Avale do Kalemegdana. U čast ovih boraca nazvane su mnoge škole i ulice u Beogradu.
Dani oslobođenja Beograda su tradicionalna manifestacija koja se održava od 20. oktobra do 8. novembra. Tada se u čast borbi vođenim na teritoriji Beograda održavaju različite manifestacije.
Autor: Teodora Vujonović
