Milka Planinc ili kako su je još nazivali „socijalistička Čelična dama“ bila je prva žena u istoriji na mestu predsednika vlade neke socijalističke zemlje, u fotelji predsednice Saveznog izvršnog veća (SIV – nekadašnji naziv za vladu) bila je ceo mandat od 1982. do 1986. godine.
Kritički orijentisani Jugosloveni koji su osamdesetih godina želeli da se rugaju tadašnjoj premijerki Vlade, govorili su da je ona “političarka iz vremena Lepe Brene”, čija je slava u to vreme prevazilazila sve granice Jugoslavije.
Milka Planinc bila je premijerka države do 1986, a preminula je 2010. u 86. godini života. NJen mandat je značajan po donošenju Dugoročnog programa ekonomske stabilizacije.
Mandat Milke Planinc obeležile su brojne mere štednje, jer je potrošački raj sedamdesetih u Jugoslaviji gotovo preko noći prekinula kriza i nestašice namirnica početkom osamdesetih.
Za generacije koje su rođene u bivšoj Jugoslaviji pedesetih šezdesetih godina, ona je jedan od simbola funkcionerki Komunističke partije i poznat lik sa televizijskih ekrana, ali mlađim generacijama koje su stasavale turbulentnih 1990-ih godina njeno lice gotovo da je nepoznato.
Iz tog razloga, kada se govorilo o tome kako je Ana Brnabić prva žena premijer, mnogi su se pobunili navodeći na društvenim mrežama primer Milke Planinic, tvrdeći da nije tačno da ćemo dobiti prvu predsednicu vlade u istoriji.
Dve godine kasnije, Milka dobija priliku da upravlja državnim kormilom, ali sa manje slobode i ovlašćenja nego što to imaju današnji premijeri.
“Svi jugoslovenski premijeri posle Tita su zapravo bili šrafovi mehanizma, samo je pitanje da li su bili veći ili manji. Nijedan od njih nije bio stvarni činilac, iako su neki od njih bili važni političari u republikama, na mestu premijera bili su znatno manje važni jer je tako bila dogovorena federacija“, govori hrvatski istoričar Tvrtko Jakovina za BBC.
Rođena je kao Milka Palada u Žitniću kod Drniša u Hrvatskoj 21. novembra 1924. u srpsko-hrvatskoj porodici. Sa šest godina se seli sa svojom porodicom u Split, gde završava osnovnu I srednju školu. U Drugom svetskom ratu pristupa partizanima, komunističkom pokretu otpora koji se bori protiv nemačkih okupatora i njihovih saradnika. Kraj rata dočekala je na poziciji komesara čete za vezu Jedanaeste dalmatinske brigade sa činom poručnika i kao članica Komunističke partije.
Nakon rata počinje njena karijera u ulozi političarke. Završila je Višu upravnu školu i radila u različitim preduzećima i političkim pozicijama.
„Ona je proizvod tog vremena, pa i režima kojeg je prigrlila i u koji je verovala“, navodi zagrebački istoričar za BBC, koji je Planinc lično upoznao i pisao predgovor za njenu knjigu.
Kako je pisao nedeljnik Vreme, politika restrikcija Milke Planinic je pretrpela ogromne kritike. Liberalna, protržišna struja među jugoslovenskim ekonomistima tada je stalno naglašavala da se problemi proizvodnje ne mogu rešavati restrikcijama potrošnje i da je u jednoj siromašnoj zemlji i inflacija bolja od stagnacije koja neminovno prati politiku restrikcija. Tako je pokojni poznati jugoslovenski ekonomista Marjan Korošić ocenio da je program Milke Planinc iz 1982. godine promovisao ekonomsku politiku okrenuti zabranama i restrikcijama, punu naređenja, stezanja kaiša i besmislenih administrativnih mera.
Na pitanje da li joj je žao što se Jugoslavija raspala, u jednom intervjuu je rekla da u jednu ruku jeste jer je to bila dobra ideja, ali da joj nije žao kada vidi što se dogodilo. „Ustav iz 1974. godine radili smo razmišljajući i svesno i podsvesno o tome da tu državu treba pripremati za raspad, ali ne onakav krvavi koji je sledio. Znam što govorim jer sam ja pisala mnoge amandmane i predloge za taj Ustav, vodeći računa upravo o tome“, rekla je Planinc.
Autor: Anđela Golijanin
