Jovan Deroko ili Derok je bio kapetan II klase Jugoslovenske vojske i oficir Jugoslovenske vojska u otadžbini. Rođen je u Krezou u Francuskoj 7/20. aprila 1912. godine, kao sin pukovnika Vladislava J. Deroka i Natalije Đorđević, ćerke Vladana Đorđevića, koji je bio predsednik ministarskog saveta. Ime je dobio po dedi po ocu Jovanu Deroku, rodom iz Dubrovnika, koji je bio profesor crtanja u Beogradu.
Nakon završene osnovne škole i šest razreda realke u Ljubljani, u Beogradu je završio Vojnu akademiju sa 56. klasom (1928-1931), zatim je završio Kurs za gađanje vazduhoplovnih ciljeva na Prevlaka u Boki kotorskoj (1934), Višu školu Vojne akademije sa 38. klasom (1936-1938) i Dopunski tečaj više sokle Vojne akademije. Pohađao je i Artiljerijsku školu u Engleskoj.
Proizveden je u čin artiljerijskog potporučnika 1931, u čin poručnika 1935. i u kapetana II klase 1939. godine.
Bio je komandir voda 2. diviziona 30. artiljerijskog puka „Kraljević Tomislav“ u Zagrebu do novmebra 1934, u 4. protivavionskom divizionu do oktobra 1936, u 3. protivavionskoj refletorskoj gurpi 1938-1939. i u 2. bateriji 667. protivavionskog diviziona do juna 1940, a u međuvremenu je obavljao i druge dužnosti.
Godine 1940. Izdavačko preduzeće „Prosveta“ je objavio knjigu „Toplički ustanak i oružani otpor u okupiranoj otadžbini 1916-1918 godine“, o Topičkom ustanku. Za izvore je koristio Arhivu istorijskog odeljenja Glavnog generalštaba, članke iz časopisa Ratnik, iskaze živih svedoka i knjigu o malim ratovima, iskustvima iz prošlosti i mogućnostima za njih u budućnosti, nemačkog autora Artura Erkarta(nem. „Der Kleinkrieg. Geschichtliche Erfahrungen und künftige Möglichkeiten“ – Arthur Ehrhardt).
U Aprilskom ratu 1941. je uspeo da sa dobrovoljcima svoje jedinice spase deo artiljerije i nastavio da se bori u četničkim jedinicama Jugoslovenske vojske.
U prvim četničko-partizanskim akcijama u Zapadnoj Srbiji, Jovan Deroko je učestvovao u oslobađanju Čačka, zajedno sa Jeličkim partizanskim odredom. U oslobođenom gradu zaplenjena je baterija od četiri nemačka topa kalibra 75 milimetara tipa „šnajder“. Plen je podeljen na ravne časti, dva topa su uzeli partizani,[3] a dva su predata kapetanu Deroku, koji ih je uvrstio u svoju jedinicu. Tako je Deroko postao komandant prve artiljerijske jedinice četničkih snaga u Zapadnoj Srbiji.
Pored svojih brojnih vojnickih sposobnosti, Dereto je posedovao i velike sposobnosti za pregovaranje, pa je učestvovao je u pregovorima između Tita i Draže Mihailovića.
Najdramatičniji događaj u Kraljevu je bilo masovno streljanje stanovnika, koje su izveli Nemci u periodu između 15. i 20 oktobra, kao meru odmazde za napade na grad.[7] Nemci su 21. oktobra izvršile snažan napad na partizanske i četničke jedinice koje su opsedale grad iz pravca Čačka.
Postoji više verzija priče o njegovoj smrti. Kada je izgubio život, Jovan Deroko je imao svega 29 godina.
Partizani su preotete topove uvrstili u sastav svojih jedinica. Početkom decembra iste godine, Nemci su uspeli da uguše svaki otpor u tom regionu, nakon čega su se partizani povukli u Crnu Goru i Bosnu, a Draža Mihailović je sa malobrojnim pratiocima prešao u „ilegalu“, dok se većina njegovog ljudstva „legalizovao“, stavivši se pod komandu Vlade Milana Nedića.
Početkom 1942. godine „legalizovani“ četnici su Jovana Deroka svečano sahranili na Ljubiću, neposredno pored spomenika Tanasku Rajiću, na čiju odbranu topova, mada ne od okupatora i njegova smrt podseća. Nakon oslobođenja od okupatora 1945. godine i dolaska novih vlasti, grobno mesto je prekopano, a njegovi posmrtni ostaci su prebačeni ili bačeni na do danas nepoznatu lokaciju.
Autor: Dragana Petković
