Narod koji je za kasno Rimsko carstvo predstavljalo opasnost, a za Evropu napravio pomak u razvoju rudarstva, Sasi, su bili skup starogermanskih plemena. Poznati i kao Saksonci, prvobitno su živeli severno od reke Labe, u današnjem Schleswig-Holsteinu u Nemačkoj. Kroz vekove su se stalno selili po Evropi. U 3. i 4. veku kao snažan plemenski savez, prodrli su na zapad i jugozapad do reke Weser. Tokom 5. i 6. veka deo Sasa zajedno s Anglima i Jutima preselio se u Britaniju, gde je osnovao svoja kraljevstva: Wessex, Sussex i Essex. Britanski Sasi, koji se danas na engleskom nazivaju anglosaksoncima, postali su jedna nacija koja je povezivala germanske narode- Frizijce, Jute i Angle. Preostali su se proširili na područja sve do Rajne i tako došli u susedstvo Franaka, sa kojima su imali stalne dodire i pogranične sukobe. Uže područje Sasa na prelazu iz 7. u 8. vek obuhvatalo je prostor između Labe, Salea, Unstruta, Harza, gornje Leine, Diemela, Ruhra i IJssela, a oblikovali su se u tri grupe: Vestfalce na zapadu, Ostfalce na istoku i Angarijce na jugu, uz reku Weser.
Sasi se ubrajaju među plemena koja su najviše zastupana u etnogenezi nemačkog naroda. U Saksoniji se smatra da su naslednici legendarnih Vikinga, što se potvrđuje njihovim karakterističnim izgledom, korpulentnošću, visinom, dugom kosom, svetlim tenom i riđe-svetlom bojom kose. Njihova najranija odeća i oružije je bilo pravljeno po rimskim vojnim modama. Sa svojom stručnošću, poznavanjem i primenom savršene rudarske tehnike poznati su kao najbolji rudari koji su omogućili veću eksploataciju i razvoj rudarstva u jugoistočnoj Evropi. U vreme presušivanja rudišta u Evropi, Sasi su našli posao u Srbiji i Bosni u kojoj su se pojavili sredinom 13. veka. Pretpostavlja se da su dolazili na poziv srednjovekovnih balkanskih vladara. Prvi rudnik na kojem su radili je bio Brskovo u današnjoj Crnoj Gori. Zahvaljujući Sasima razvoj rudarstva u Srbiji je bio u rastu. Bilo ih je relativno malo u Srbiji, ali su potpuno iščezli sa ovih prostora pre dolaska Osmanlija. Njihov trag se može naći u topografskim nazivima, u rudarskoj terminologiji i običajima. Mnoga prezimena na našim prostorima su ostala kao spomen na ovu nekadašnju etničku grupu. Kod Srba su poznata prezimena Šašić, Šišović, Šišić, Šošić itd. Ne samo Srbi, već su i Turci preuzeli neke termine: hutman- predstavnik rudarske družine a ujedno i njen član, gvart- član rudarske družine, ort – mesto na kom rudar radi, itd.
Iako su nestali sa Balkanskog područja, neki naučnici smatraju da i danas ima gena Sasa u srpskoj krvi.
Autor: Nevena Kalezić
