Nakon smrti Šćepana Malog u Crnoj Gori, koja se nalazila u okviru Otomanskog Carstva, značajnu ulogu odigrao je Petar Petrović koji je za vladiku izabran oktobra 1784. godine. Njega je hirotonisao karlovački mitropolit Mojsije Putnik. Imajući u vidu to da se crkva crnogorska nalazila pod jurisdikcijom Pećke Patrijaršije, bilo je logično da se odobrenje prilikom imenovanja vladike cetinjskog dobije iz Srbije. Međutim, s obzirom na to da su turske vlasti ukinule Patrijaršiju još 1766. godine, želeći tako da onemoguće okupljanje svih Srba u borbi protiv osmanlijske vlasti, crnogorski vladika morao je dobiti priznanje od formalne naslednice Patrijaršije. Samo ukidanje Patrijaršije proizašlo je iz toga što je i Turcima već postalo kristalno jasno da je Srpska Pravoslavna Crkva zapravo naslednica svih političkih i nacionalnih tekovina stare srednjevekovne države koja se, koristeći svaki povoljan momenat, pokušavala osloboditi.
Dakle, rukopoložen od strane karlovačkog mitropolita, novi vladika se odmah uputio u Rusiju očekujući od nje podršku svojoj vlasti. Bez obzira na hladan i, reklo bi se, čak neprijateljski prijem u Rusiji, Petar Petrović uspeo je da sredi plemenske sukobe u svojoj zemlji i oko svoje ličnosti ujedini crnogorski narod. Na međunarodnom planu novi vladika je uspeo da pronađe kakvog takvog saveznika u Austriji, koja je donekle ispunila crnogorska očekivanja nakon rata, koji je Monarhija u savezništvu sa Rusijom vodila protiv Otomanskog Carstva. Zahvaljujući predlogu, koji je poslat bečkom dvoru, Crna Gora je jednim delom obuhvaćena na sednicama mirovne konferencije u Svištovu 1791. godine. Ipak, više od amnestije date Crnogorcima nije se moglo postići, što za ambicioznog vladiku nije bilo dovoljno. Naredni korak novog vladike bila je želja za višim stepenom samostalnosti od onoga koji su velike sile garantovale ugovorom u Svištovu.
Petar Petrović aktivno je radio na okupljanju crnogorskih plemena i objedinjavanju prostora pod svojom vlašću. Reakcija na ovako samovoljnu i, može se reći, drsku politiku u Crnoj Gori usledila je veoma brzo. Već naredne godine Turci su preduzeli pohod na granice Crne Gore. Proleća 1792. godine zabeleženi su prvi sukobi u kojima su Crnogorci uspeli da odbiju tursku vojnu silu koja je brojala oko 4000 vojnika. Vladika je uzalud pokušavao da privoli pašu na pregovore i mirno rešavanje spora. Skadarski paša Mahmut nije želeo ni da sasluša vladikine predloge o miru i u leto 1796. godine organizovao je novi vojni pohod, znatno šireg obima. Ovoga puta na Crnu Goru se spustila vojna sila koja je prema jednima brojila 18, a prema drugim izvorima i do 20 hiljada vojnika. Čini se da su obe ove cifre preterane i da su ispisane nakon vojnog pohoda kako bi se dodatno naglasio značaj i veličanstvenpost pobede vojske vladike Petrovića. Povrh svega, govorilo se i pisalo da je ovu vojsku sačekalo svega 3 hiljade crnogorskih boraca.
Bilo kako bilo, do bitke između vojski Mahmud-paše i vladike Petra Petrovića došlo je kod mesta Martinići, 11. juna, 1796. godine. Potpunu pobedu odnela je crnogorska vojska, najverovatnije zahvaljujući dobrom izboru borbenih pozicija u kojima je mogla da suzbije i ograniči snagu glomazne napadačke vojske, kojom je komandovao lično skadarski paša. Tačnih podataka o žrtvama sa obe strane nema, mada je svakako verovatnije da su turski gubici bili znatno dramatičniji. U prilog tome govori i činjenica da se i sam Mahmud-paša ranjen spasao bekstvom sa bojnog polja.
Ipak, i pored ove pobede opasnost je još uvek pretila objedinjenoj crnogorskoj državi. Iako je vladika Petar Petrović uspeo i da proširi državu na neka okolna plemena, turska pretnja i dalje je bila prisutna i ostavljala mogućnost da svi vladikini napori padnu u vodu. Mahmud-paša nije priznavao poraz i spremao se na osvetu. S jeseni iste godine Turci su napali iz tri pravca. Glavninu turske vojske predvodio je Mahmut-paša dok se crnogorska vojska podelila u dva tabora kako bi dočekala novi napad. Vladika je rukovodio jednom grupom crnogorskih vojnika dok je drugu predvodio guvernadur Radonjić. Odlučujuća bitka vodila se na delu bojišta gde se nalazio paša sa vojskom o kojoj se špekuliše da je brojila čak i do 23 hiljada ljudi. Na Krusima, 22. septembra 1796. godine Crnogorci su odneli još jednu ubedljivu pobedu, a Mahmud-paša ovoga puta nije mogao izbeći svoju sudbinu: stradao je na bojnom polju.
Važnost pobeda na Martinićima i na Krusima značajnija je nego što se na prvi pogled može uočiti. Pre svega Crna Gora je postala prva država koja je samostalnim snagama uspela da se de facto oslobodi turskog prisustva. Iako nije bilo nikakve međunarodne reakcije, pogotovo ne priznanja autonomije ili čak nezavisnosti, Crna Gora je od tada funkcionisala potpuno zasebno od formalnih turskih institucija ili nekog drugog vida pritiska.
Značajnije od ove, reklo bi se, na međunarodnom planu nezapažene pobede, bilo je to što je ona izvojevana na opštecrnogorskim osnovama. Tada, još krajem XVIII veka, učvršćeno je moralno-političko i teritorijalno jedinstvo Crne Gore. Ironijom sudbine dogodilo se to da je vlast podstaknuta i formalno priznata od strane srpske mitropolije utrla put ne samo oslobođenju dela njenog nacionalnog bića od Turaka, već istovremeno i stvaranju novog naciona na osnovama srpskog etničkog bića.
Autor:Srđan Jović
