Osamdesetih godina XIV veka, sa svoje još uvek neomeđene teritorije i centralnom upravom u Jedrenu, Turci Osmanlije su preko zemalja svojih vazala u Makedoniji sprovodili više pljačkaške nego osvajačke poduhvate na jadranskoj obali i putevima koji su vodili dalje ka severu. Zemlja bosanskog kralja Tvrtka I Kotromanića bila je još uvek zaštićena pojasom zemalja srpskih oblasnih gospodara. Ipak, veoma brzo i iznenada se pokazalo da se ni Tvrtkova Bosna nije nalazila na dovoljno sigurnoj udaljenosti od turskih upada. Tome je više od svega drugog doprinelo Tvrtkovo neprijateljstvo sa zetskim vladarom Đurađem Stracimirovićem Balšićem, naslednikom Balše II Balšića. Prva turska provala zabeležena je 1386. godine za koju se zna na osnovu izražajnog straha koji je tada zavladao u Dubrovniku. Nažalost, konkretnih informacija o ovom napadu nema, ali je verovatno da je, kao i onaj dve godine kasnije, bio podstaknut savezništvom Turaka i vladara Zete.
Mudrom i sistematskom politikom Osmanlije su još pre stupanja na evropsko tlo obezbeđivale podršku nekog od mnogih oblasnih gospodara, podstičući tako lokalno rivalstvo. Ratujući tako za sebe, nisu se libili ni da ratuju za drugoga, svakako sa ciljem da unesu što veći razdor među već zavađenim balkanskim državicama. Sa druge strane, ni feudalni gospodari na Balkanu nisu imali ništa protiv da se posluže turskom vojnom snagom i nanesu štetu svojim suparnicima. Jedan od najranijih turskih prodora na tlo Bosne i uplitanje u unutrašnje odnose balkanskih država bio je upravo onaj 1388. godine.
Podatke o ovim događajima dobijamo posredstvom dubrovačke arhive. Naime, Dubrovčani su upućivali svoje poslanike u Zetu Đurađa Stracimirovića „zbog Turaka”, ali i kod kralja Tvrtka dozvoljavajući njegovim ljudima da se sklanjaju iza dubrovačkih zidina u slučaju turskog napada. Takođe, postoji i zabeleška o dubrovačkom poslanstvu u štab turskog vojnog zapovednika Šahina, maričkog pobednika koji se nalazio u blizini na neutvrđenoj lokaciji. Kako god, sasvim je sigurno da je Šahinov prodor u Bosnu bio silovit i nezaustavljiv sve do Bileće. Kod ovog mesta je došlo do bitke, najverovatnije oko 20. avgusta 1388. godine iako se u jednoj zakasneloj vesti napominje da se sukob odigrao 27. avgusta. Radi se o tome da je 26. avgusta ugarskom kralju Žigmundu javljena „novost” o Turcima i izdato naređenje o oslobađanju zarobljenih „Albanaca”, tj. Zećana i Arbanasa koji su se očigledno nalazili u taboru Turaka.
Hrišćanskom vojskom koja se kod Bileće suprotstavila Šahinu komandovao je Tvrtkov vojvoda, Vlatko Vuković. Bila je ovo, nakon Pločnika, još jedna ubedljiva pobeda hrišćanskih vitezova nad istočnim zavojevačima. Vojnici pod zapovedništvom vojvode Vukovića do nogu su potukli Lala Šahina, koji se jedva spasao bekstvom. Ovom pobedom Tvrtko I ostvario je prednost u odnosu na lokalne gospodare dok je srpska vojska još jednom dobila vetar u leđa i veru u sopstvenu snagu za očuvanje hrišćanskih načela, tradicije i feudalnog i hijerarhijskog poretka koji se duboko ustalio na prostoru Balkana.
Ipak, ispostavilo se da je Osmanlijski prodor samo trenutno zaustavljen i da je Vuković ostvario samo još jednu u nizu pirovih pobeda kada je u pitanju celokupan otpor koji su hrišćani na Balkanu pružali stranom zavojevaču. U poređenju sa odlučujućom bitkom, koja je usledila naredne godine, Pločnik i Bileće se mogu okarakterisati kao ispitivanje snaga i međusobnih odnosa hrišćanskih država od strane Osmanlija. Istini za volju, bitka kod Bileće predstavljala je samo izolovani sukob u kome je kraljev vojvoda zaustavio pljačkaški pohod turskog vojskovođe. Posmatrajući celokupnu sliku zapaža se da su osmanlijske vojne trupe pustošeći zemlje na Balkanu samo pojačavale svoje prisustvo i unosile strah i paniku, pripremajući se tako za odlučujući napad. Mešanje u političke odnose balkanskih država takođe je doprinosilo stvaranju utiska o neophodnoj i čvrstoj prisutnosti Turaka, ne samo kao zavojevača, već i punopravnog učesnika u svim političkim i diplomatskim odnosima balkanskih naroda.
Svojevrsni posredni dokaz važnosti turskog uplitanja u međusobne odnose država na Balkanu jeste, između ostalog, i ovaj pokušaj ugrožavanja zemlje bosanskog kralja. Prodor Lale Šahina u Bosnu 1388. godine izazvao je značajnu promenu u odnosima kralja Tvrtka i Đurađa Stracimirovića. Nakon pobede kod Bileće, posredstvom dubrovačke diplomatije došlo je do mira među njima, mada nije sasvim jasno u kakvim je odnosima zetski vladar bio prema Osmanlijama nakon bitke. Pregovori između Tvrtka i Đurađa Stracimirovića vođeni su tokom jeseni 1388. godine, a završeni su najverovatnije u martu naredne godine bez učešća Dubrovčana. Kraljev poslanik Mirko Radojević preko Dubrovnika je doputovao u Zetu gde je konačno sklopljen mir. Kao zaključak može se uzeti da je Đurađ Stracimirović morao prihvatiti vazalstvo prema bosanskom kralju, koje se svakako ispostavilo formalnim, pogotovo nakon bitke na Kosovu. Ipak, iako kratkotrajno, pobedom kod Bileće kralj Tvrtko I obezbedio je mir sa zetske strane i već ubrzo nakon toga pojačao je pritisak na dalmatinske gradove.
Uzevši u obzir to da se Đurađ Stracimirović nije pojavio ni lično, a ni sa nekim od svojih vojvoda na Kosovu 28. juna 1389. godine, ostaje otvorena mogućnost da je ostao u svojevrsnim vazalnim odnosima i prema sultanu. Takođe je sigurno da se njegove trupe nisu našle ni među Osmanlijamanije, kao najbliže istini nameće se mišljenje da je Đurađ Stracimirović Balšić uspevao da lavira između dva zavađena tabora i zaštiti sebe i zemlju kojom je vladao od učešća u krvavom sukobu na Kosovu.
Autor: Srđan Jović
