Kralj Aleksandar I Karađorđević jedna je od najkontraverznijih ličnosti novije srpske političke istorije. Srpski prestolonaslednik tokom svog života težio je da postane ujedinitelj slovenskih naroda sa Balkana, međutim ta ideja ga je koštala života. Godine 1934. izvršen je atentat na prvog Jugoslovenskog kralja i taj događaj u senku je bacio sve prethodne pokušaje njegovog likvidiranja.
Prvi navodni pokušaj ubistva Kralja Aleksandra dogodio se 1916. godine tokom njegove posete solunskom frontu. Tada regent Aleksandar Karađorđević, vrhovni komandant srpske vojske tokom svoje posete Solunu za vreme Prvog svetskog rata bio je smešten u Vladovo i gotovo svakog dana je odlazio u obilazak prve ratne linije fronta. Tokom povratka sa obilaska 11. septebra u automobil u kom se regent nalazio sa pukovnikom Pavlom Jurišićem Šturmom ispaljena su dva hitca. Ovaj po svemu sudeći pokušaj atentata neko odlučuje da zadrži u tajnosti ali to nije važilo i za pripadnike francuske specijalne jedinice koji su čuvali regenta Aleksandra pa se o događaju ubrzo pročulo. Ministar unutrašnjih poslova Ljuba Jovanović dolazi u Solun da otvori istragu o pokušaju atentata i šalje telegram Vladi sa zahtevom da Nikola Pašić, predsednik ministarskog saveta ili ministar inostranih poslova Vojislav Marinković dođe u Solun. Za pokušaj likvidacije optužuje se Dragutin Dimitrijević Apis vođa tajnog oficirskog udruženja Crna ruka. I ako je Apis ubistvom kralja Aleksandra Obrenovića pomogao Karađorđevićima da se vrate na presto sumnjalo se da je želeo da uspostavi parlamentarnu monarhiju ubistvom sadašnjeg vladara. Na sednici političkih rukovodilaca zaključeno je da je Apis planirao da izvede vojni puč i zaključi mir sa Austrougarsom i da zbog toga mora da se izvede na vojni sud s obzirom da je pokušaj uvođenja prekog suda za oficire odbijen od strane Skupštine.
Foto: Wikipedia
U decembru 1916. godine Apis je zajedno sa još deset pripadnika Crne ruke uhapšen zbog veleizdaje i protiv njih pokrenut je sudksi proces u istoriji poznat Solunski proces. Proces je održan pred Velikim vojnim sudom u kasarni Treće armije u Solunu a tužilac je bio pukovnik Ljubomir Dabić. Presuda je izrečena 5. Juna 1917. godine i njom su na smrt osuđeni sedmorica okrivljenih među kojima se nalazio i Dragutin Dimitrijević Apis. Organizacija Crna ruka zvanično je ugašena 26. Juna 1917. Apisovim streljanjem.
Na obnovljenom suđenju trideset i šest godina kasnije 1953. godine nekadašnji svedoci Solunskog procesa izjavili su da su bili primorani da lažno svedoče. Svi osuđenici su rehabilitovani kao potpuno nevini i Solunski proces je obeležen kao montirano političko suđenje. Međutim sumnja se da je pokušaja atentata zaista bilo s tim što se ne zna ko su zaista bili atentatori.
Autor: Dragana Dragičević
