Možda se samo stariji sećaju šarma malog zemljanog ostrva smeštenog na Dunavu, 3 kilometra nizvodno od Oršave. Doživelo je naizmenični rat i mir, od strane turskih okupatora, koji su je 1788. godine preimenovali u Ada Kaleh- “Ostrvo tvrđava“.
Džamija, sada već nepostojeća tvrđava, potopljena je 1971. godine, u cilju podizanja hidroelektrane- Brana Gvozdenih vrata, za sobom je odnela mnogo žaljenja i tajni koje zaslužuju da budu otkrivene.
Ada Kaleh napravljena je od naslaga šljunka sa mešavinom peska i blata, koje su Krena i Dunav nosili u podnožje. Izolovana Dunavom, okružena planinama, bila je strateški savršena, iako je odavala osećaj mira, rat je uvek bio blizu. Drevni Grci su ovo ostrvo nazvali ostrvo Maslina, jer je Herkul odatle doneo prelep grm masline. Pesme dorskog doba opisuju ovo ostrvce kao šarmantnu zemlju, odakle su braća Argonaut doneli maslinu. Kasnije, Rimljani dolaze na ostrvo, a kasnije za njima horde Vizigota, Ostrogota i Huna, pa i Slovena.
Janoš Hunjadi naređuje podizanje prvih tvrđava na ostrvu Maslina, radi zaštite od turske ekspanzije, ali nakon što Osmanlije postaju gospodari tog područja skoro dva veka. Sukobi sa Austrijancima bili su neminovni, odbrana koja je sagrađena nije bila od posebnog značaja i princ Eugen Savojski osvaja ostrvo i pravi snažno utvrđenje, praćeno podzemnim tunelima. Ostrvo je pretrpelo mnogo prepirki Osmanlijskog carstva i Habzburške monarhije, na kraju ga je Austrija ponovo osvojila. Austrougarski vojskovođa Nikolaj Doksat sagradio je utvrđenje na Dunavu. Kasnije u gradu Svištov potpisan je mir, kojim je okončan rat između Habzburške monarhije i Osmanskog carstva, od tada ostrvo je izgubilo vojni značaj.
Tokom Prvog srpskog ustanka, tiranija Dahija bila je zaustavljena.
Berlinskim kongresom povodom Rusko-Turskih ratova, ostrvo je potpuno zaboravljeno, samim tim ostrvo ostaje teritorija Osmanskog carstva.
U toku Balkanskih ratova, 1913. godine doktor Zoltan Medve, otplovio je na ostrvo pod austrougarskom zastavom i uveo mađarsku administraciju predstavništva Dvojne monarhije. Ostrvo je transformisano u opštinu poznatu kao “Újorsova“ u krugu Oršave. Ovo je bilo poslednje teritorijalno širenje Mađarske pre Prvog svetskog rata.
Po završetku Prvog svetskog rata, Rumunija je proglasila svoj suverenitet 1919. godine. Ojačala je svoje snage Trijanonskim sporazumom 1920. godine. Republika Turska 1923. godine prepisuje Adu Kaleh Rumuniji.
Stanovništvo koje je živelo na ostrvu bavilo se uzgojem duvana i ribolovom, kasnije turizmom. Pre nego što je ostrvo potopila voda Gvozdenih vrata, jedan deo stanovništva preselio se u Rumuniju, a drugi u Tursku.
Autor: Marija Jovičić
