Arheolozi su utvrdili da je područje Gardoša značajno arheološko nalazište, iz razloga što su se baš na tom mestu naseljavali, najpre, Kelti a kasnije i Rimljani koji su zaslužni za izgradnju centra antičkog Taurunuma.
Kula koja je simbol Zemuna, odiše izuzetnom arhitekturom, bogatom istorijom i legendama koje se i danas prepričavaju.
Kula Gardoš izgrađena je 1896. godine na temeljima zemunske odbrambene tvrđave Taurunum koja na istom mestu postoji od devetog veka. Početkom avgusta je gradnja završena, a dve nedelje kasnije je kula svečano otvorena. Toga dana je održano bogosluženje u svim zemunskim crkvama.
Jedna je od četiri Milenijumske kule koje su izgrađene na četiri strane sveta u najudaljenijim gradovima kraljevstva, za vreme Ugarske vladavine, a jedna je od dve koja je do danas sačuvana. Gradnjom ovih kuli su Mađari želeli da proslave i obeleže hiljadu godina, koliko je prošlo od kada su sa područja Urala stigli u Evropu. Položaj kule je strategijski dobar jer se sa nje pogled pruža preko Donjeg grada, Velikog ratnog ostrva sve do tadašnje Kraljevine Srbije. Visina ove kule iznosi 36 metara. Izuzetno povoljan položaj i vidikovac služio je svim vojskama koje su se našle na ovom području.
Milenijumska kula se, prema legendi, vezuje za događaje još iz srednjeg veka i Janoša Hunjadija, poznatijeg kao Sibinjanin Janko. Bio je to mađarski vitez koji se borio protiv Osmanlija. Smatra se da je preminuo u tvrđavi na Gardošu, skoro pet vekova pre nego će kula biti podignuta. Postoji još i pretpostavka da se putem podruma kule, ispod Dunava, može stići čak do Kalemegdana.
Kula Gardoš je podignuta kao romantičarski spomenik, a od materijala su se koristili kamen i opeka. Krasile su je skulpture vladara na tronu, a na samom vrhu se nalazila velika pozlaćena skulptura mitskog bića u obliku ptice, koje svoje poreklo vodi iz mađarskih narodnih legendi. Izložena rubu vremena, kula Gardoš je u periodu od 125 godina više puta svoj izgled izmenila. Ratovi su učinili svoje, ali je u više navrata učinjeno da se izgled kule vrati prvobitnom. Danas je ona restaurirana, a 1948. godine proglašena je spomenikom kulture.
Zbog lokacije na kojoj se nalazi, kula je danas atraktivno mesto za strane posetioce ali i često odabir za šetnju i uživanje u pogledu koji se odatle pruža. Ovaj deo Zemuna obogaćen je ateljeom i galerijom „Čubrilo“, kafićima i restoranima, koji dodatno privlače posetioce.
Od 2002. godine se tokom letnjih meseci, od početka jula do kraja avgusta, na Letnjoj pozornici Gardoš organizuje kulturna manifestacija „Leto na Gardošu“ u okviru koga se izvode pozorišne predstave, koncerti, dečiji programi. Ranije su se na istom mestu organizovali bokserski mečevi od strane bokserskog kluba sportskog društva „Jedinstvo“ iz Zemuna.
Zemunci su najponosniji na simbol svoga „grada“ a Beograđani ga rado posećuju.
Autor: Ana Damnjanović
