Ubrađaj je tanko, gotovo prozirno pamučno platno domaće ili fabričke izrade, bele boje, najčešće pravougaonog oblika. Osim samog platna činila su ga još tri ili više zasebnih odvojenih delova. Oblikovan je nabiranjem pomoću igala i dodataka. Osim zlatovezom ubrađaj je ukrašavan i čipkom i belim vezom.
Način stavljanja ubrađaja zavisio je od njegove veličine i oblika. Ubrađaj je dodatno ukrašavan poluvencima od cvetova različitih boja, za tek udate devojke, a nakon rođenja prvog deteta cveće više nije nošeno. Za rasliku od kapa i marama, ubrađaje su nosile i mlađe ali često i starije zene.
Ubrađaj je naročita vrsta ženske nošnje, odnosno povez ili marama (zapravo oglavlje ili svečana kapa), koju su, tokom 19. i početkom 20. veka, u svečanim prilikama nosile na glavi mlade Srpkinje iz, od udaje do rođenja prvog deteta. Ubrađaj su žene dobijale na poklon od svekrve, na dan venčanja. Žene su ga nosile samo prilikom odlaska u crkvu nedeljom ili praznicima.
Običaj je bio da nova mlada, prve nedelje posle venčanja, u društvu svekrve pođe u crkvu u ubrađaju. Ponegde je bio običaj i da mlada nasledi nekadašnji svekrvin ubrađaj (svekrva bi se na svadbi sina pojavila u ubrađaju i posle bi ga svečano i pažljivo predala snaji, deo po deo).
Ubrađaj se sastojao iz tri dela: široke zlatne čipke, velike bele marame u obliku pravougaonika i od veštačkog cveća. Deo od čipke, širok oko 15 cm, uokviravao je lice mlade žene tako da njena kosa nije mogla da se vidi, a vezivao se ispod brade.
Marama je bila načinjena od veoma tankog belog platna u obliku pravougaonika. Bila je duga oko 175 cm, a široka oko 100 cm. Duž ivica dve strane (duže i kraće) i u uglu gde se te dve strane spajaju, prišivana je dodatna zlatna čipka širine 10 cm. Pored čipke, na užoj strani, nalazio se reljefni zlatovez sa cvetnim ili biljnim motivima (pupoljci, cvetovi, listovi i grozdovi), širine oko 20 cm. Marama se vezivala tako da šira strana, sa zlatnom čipkom i naborima, prekriva grudi, a uži deo marame, sa čipkom i vezom, padao je preko leđa. Veštačko cveće pravljeno je od somota ili svile, u obliku ruža, bulki i klasja žita, što je simbolizovalo lepotu i plodnost. Cveće je stavljano sa obe strane lica mlade žene, a ponekad se izdizalo i visoko iznad glave. Neka značenja najčešće korišćenih ornamenata na zlatoveznim ženskim oglavljima su: ruža označava devojku, list hrasta snagu, karanfil srećnu ljubav, krst blagostanje posle muka, oči i venac sreću, žir zdravlje, zvazda radost, ljiljan junaštvo, oscilo trajnost, oko sreću, a perjanica čast. Bogatstvo detalja ubrađaja i kvalitet njegove izrade govorili su i o materijalnom stanju, odnosno bogatstvu porodice u koju se mlada udala.
Ubrađaj je najviše bio zastupljen kod žena iz Sombora i sela iz okoline Sombora. Nažalost, ova tradicija se nije zadržala, ali možemo reći da je krasila žene krajem 19. i početkom 20. veka.
Autor: Jelena Ribarov
