Dvorac u Beočinu
Dvorac porodice Špicer se nalazi u Beočinu i podignut je 1898. godine za porodicu imućnih nemačkih veleposednika koja je bila jedan od vlasnika Beočinske cementare. Projekat za njegovu izgradnju, u stilu eklektičke arhitekture, napravio je arhitekta Imre Štajndl (čije je najpoznatije delo Zgrada Parlamenta Mađarske u Budimpešti), tako da su na dvorcu primetni elementi kako starih stilova (poput romanike, gotike, renesanse i baroka), tako i tada modernog pravca, secesije. Unutrašnjost dvorca urađena je u duhu varijante mađarske secesije kitnjastih oblika i nastala je nešto kasnije. Najvredniji deo unutrašnjosti ove građevine predstavlja centralni hol. U isto doba kada je napravljen dvorac, oko njega je podignut i veliki park.
Porodica Špicer je pred početak Drugog svetskog rata napustila Beočin, a tokom njega je dvorac korišćen kao zgrada nemačke vojne komande, da bi posle njegovog okončanja objekat nacionalizovan. U njemu su nakon toga bili smešteni gradska biblioteka, Dom kulture, sedište rukometnog kluba, radio stanica, dom za vojne invalide i na kraju ekskluzivan restoran sa prenoćištem. Nakon privatizacije preduzeća Podunavlje u čijem je sklopu funkcionisao, objekat je napušten i od tada je započelo njegovo naglo propadanje.
Naš poznati pesnik Mika Antić je koristio deo dvorca kao svoj slikarski atelje. Njegov čest gost bio je Pero Zubac.
Danas su gotovo svi prozori na njemu polomljeni, a usled obilnih padavina tokom zime 2011. godine, deo ulaznog trema se urušio. Objekat je 18. juna 1997. godine proglašen za spomenik kulture.
Vajndlerov dvorac sa ekonomskim dvorištem
Vajndlerov dvorac sa ekonomskim dvorištem, nalazi se u Sonti, na teritoriji opštine Apatin i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture. Letnjikovac je krajem 19. veka izgradio veleposednik Vendl Mor, kao porodičnu kuću za odmor. Nakon Prvog svetskog rata i Agrarne reforme Vendl Mor odlučuje da napusti Sontu, a letnjikovac i posede prodaje Balintu Fernbahu, koji je imao posede u Apatinu i bio vlasnik pustare Debeljača.
Letnjikovac je prizemna građevina, smešten u prostranom parku gde se jasno prepoznaje ideja vlasnika, ne pretenciozna i skladna porodična vila za odmor i stanovanje. Parkovsko okruženje i ne posredni kontakt sa prirodom koji se ostvaruje preko centralno postavljenih stepenica kojima se dolazi u prostranu isturenu terasu u portiku, doprinosi utisku. Logično postavljeni prozori, kompaktna, skoro kvadratna osnova i jednostavno rešeno krovište, ukazuju da je arhitektonska ideja letnjikovca ili poljske vile dovedena do tipskog obrasca.
Danas letnjikovac koristi administracija poljoprivrednog dobra „Mali Borac” i nalazi se u veoma dobrom stanju, a park se uredno održava.
Staro zdanje, Arandjelovac
Staro zdanje se nalazi u Aranđelovcu. Gradnju je započeo knez Mihailo Obrenović 1868. godine, po projektu minhenskog učenika, arhitekte Koste Šreplovića. Dvor Staro zdanje je svojevrstan spomenik kulture, tokom 19. veka uz Kapetan Mišino zdanje u Beogradu predstvaljao je jednu od najlepših i najvećih zgrada u Srbiji.
Uz Kapetan Mišino zdanje u Beogradu, Staro zdanje je bilo najvelelepnija i najveća građevina tadašnje Srbije. Građeno po projektu arhitekte Koste Šreplovića da bude Skupština Kneževine Srbije, Staro zadanje zauzima 9000 kvadratnih metara. Kada je prestonica iz Kragujevca ipak premeštena u Beograd, Staro zdanje u Aranđelovcu je postalo dvor-letnjikovac dinastije Obrenović, poznat po velelepnim balovima i prijemima.
Posle Majskog prevrata 1903. godine, ovaj reprezentativni primer romantizma u arhitekturi prvi put pada u zaborav. Od 1906. postaje hotel, ali krajem dvadesetog veka, po drugi put, dvor se napušta i ostavlja na milost vremenu i vandalima.
Fernbahov dvorac,u Somboru
Fernbahov dvorac u Aleksi Šantiću, naseljenom mestu na teritoriji grada Sombora, podignut je 1906. godine i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.
Dvorac koga zovu još Baba Pusta podigao je 1906. godine za svoje potrebe Karolj Fernbah, veliki bačkobodroški župan i jedan od najbogatijih industrijalaca i trgovaca žitom u južnoj Austrougarskoj. po projektu Ferenca Rajhla u stilu bečke secesije.
Dvorac u svojoj osnovi, po projektu Ferenca Rajhla u stilu bečke secesije, građen je kao reprezentativna porodična zgrada za ono vreme. Lociran je u središtu nekada uređenog parka po principu engleskih vrtova, sa akcentovanom ulaznom fasadom sa portikom i bočno postavljenom četvrtastom kulom zvonarom. Na zadnjoj strani zgrade dominirala je polukružna terasa sa balkonom na spratu i prizemlju koja je povezana stepenicama sa parkom. U prostorije na spratu se ulazilo iz hodnika, prostrane galerije do koje su nekada vodile mermerne stepenice.
S posebnom pažnjom projektovana je mala porodična kapela, u neposrednoj blizini dvorca. Urađena je sa polukružnim apsidom i kalotom, oslikanom anđelima. Arhitekta je uskladio tada aktuelna secesijska načela sa potrebama vlasnika.
Autor: Ksenija Radonjić
