Radi ostvarivanja zajednice života supružnika dolazi do sklapanja braka, brak sklapaju dva lica različitog pola davanjem izjave volje pred matičarem.
Jedna od smetnji za sklapanje braka je to da brak ne može sklopiti lice koje je već u braku kao i lice koje je nesposobno za rasuđivanje, pored toga brak ne mogu sklopiti krvni srodnici u pravoj liniji kao ni u pobočnoj liniji – brak ne mogu sklopiti rođeni brat i sestra, brat i sestra po ocu ili majci, stric i sinovica, ujak i sestričina, tetka i bratanac, tetka i sestrić, deca rođene braće i sestara te deca braća i sestara po ocu ili majci.
Potrebno je pomenuti da i srodstvo koje se zasniva po usvojenju izjednačava se sa krvnim srodstvom.
Pored krvnog i adoptivnog srodstva imamo i tazbinsko srodstvo, u Porodičnom zakonu se navodi da tazbinski srodnici u prvom stepenu prave linije ne mogu sklopiti brak, a to su svekar i snaha, zet i tašta, očuh i pastorka te maćeha i pastorak. Međutim sud može iz opravdanih razloga da dozvoli sklapanje braka između tazbinskih srodnika.
Brak može sklopiti samo lice koje navršilo 18 godina života ali sud može iz opravdanih razloga da dozvoli sklapanje braka i maloletnom licu koje je navršilo 16 godina života i dostiglo telesnu i duševnu zrelost koja je potrebna za vršenje prava i dužnosti u braku, da bi brak bio sklopljen mora da postoji slobodna volja lica koja zaključuju brak.
Prilikom zaključenja braka supružnici su dužni da vode zajednički život i da se uzajamno poštuju i pomažu, oni su nezavisni u izboru rada, zanimanja ali sporazumno određuju mesto stanovanja i odlučuju o vođenju zajedničkog domaćinstva takođe dužni su da se uzajamno izdržavaju.
Naravno, imovina supružnika može biti zajednička i posebna ali takođe supružnici mogu svoje imovinske odnose da urede bračnim ugovorom.
Pored toga treba napomenuti da imamo i vanbracnu zajednicu života žene i muškarca za koju ne postoji zakonom propisana forma.
Da bi govorili o vanbračnoj zajednici potrebno je da budu ispunjeni sledeće elementi:
Mora postojati zajednica života vanbračnih partnera – zajednica života treba da je stvarna i potpuna, da podrazumeva zadovoljenje uzajamnih emotivnih, seksualnih, kulturnih i drugih potreba jedne žene i jednog muškarca.
Bitna je dužina trajanja zajednica života – zajednica života treba trajati toliko dugo da se lako može ustanoviti sličnost sa brakom, u srpskom pravu trajanje vanbračne zajednice postavljeno je kroz zahtev da ona bude trajnija zajednica, potrebno je da su partneri koji žive u vanbračnoj zajednici imali nameru da zasnuju zajednicu života čije trajanje nije bilo privremeno ili ograničeno.
I na kraju između vanbračnih partnera u vreme zasnivanja vanbračne zajednice ne sme da postoji nijedna bračna smetnja.
Što se tiče nasleđivanja, imovina koja je stečena među vanbračnim partnerima u vanbračnoj zajednici je njihova zajednička imovina gde vidimo da je tu vanbračna zajednica izjednačena sa bračnom.
Bitno je napomenuti da u postupku nasleđivanja vanbračni partner nije izjednačen sa bračnim partnerom, vanbračni partner nikad ne može biti zakonski naslednik.
Kada govorimo o porodičnoj penzij, vanbračni partneri nikada nisu imali direktno propisano pravo na porodičnu penziju po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Pravo na porodičnu penziju imaju članovi porodice umrlog osiguranika koji je na dan smrti ispunjavao uslove za starosnu ili invalidsku penziju i članovi porodice umrlog korisnika starosne ili invalidske penzije.
Članovima porodice umrlog osiguranika, odnosno korisnika penzije smatraju se: bračni supružnik (udovica odnosno udovac), razvedeni bračni supružnik, ako mu je pravosnažnom presudom suda dosuđeno pravo na izdržavanje, dete rođeno u braku ili van braka, te usvojeno dete, pastorak ukoliko ga je umrli osiguranik, odnosno korisnik penzije izdržavao, dete-unuče bez oba roditelja ukoliko ga je umrli osiguranik, odnosno korisnik penzije izdržavao.
Vanbračna zajednica prestaje smrću vanbračnog partnera, zaključenjem braka, sporazumom partnera, kao jednostrana izjava volje ili faktički na primer napuštanja stana. Dok bračna zajednica prestaje razvodom, poništenjem ali takođe i smrću supružnika.
Autor: Aleksandra Stanimirović
