Bila je glavna arterija nemanjićke Srbije, pa je zbog toga još zovu i ,,Dolina istorije”, ,,Dolina srpskih kraljeva” i prema mitu ,,Dolina jorgovana”.
Na 1360 metara visokim obroncima planine Hajle, od šest vrela nastaje reka Ibar. Reka je dugačka 276 km. i većim delom svog toka protiče kroz uske klisure, koje čine jedan od najvećih masiva serpentinita u Evropi. Teče kroz Kosovsku kotlinu i kod Kosovske Mitrovice skreće na sever, a zatim se kod Kraljeca uliva u Zapadnu Moravu.
Ovu reku krase manastiri koje su gradili naši srednjovekovni kraljevi. Tu su nikli i neki od nastarijih manastira koji su izgrađeni još u XIV veku, a najstariji spomenik crkvene arhitekture u Srbiji još iz IX veka se nalazi na Ibru, odnosno Crkva Svetih Apostola Petra i Pavla. Ta crkva i Sopoćani i Đurđevi stupovi su pod zaštitom UNSECO od 1979. godine. Neprocenljivi istorijski značaj reci Ibar daju manastiri Gradac, Končulić, Studenica, Žiča.
Na putu Ibrom, dvadesetak kilometara južno od Kraljeva, visoki badem i šest moćnih kula grada Magliča pozdravlja sa strme padine planine Stolovi. Ovaj grad-tvrđava pripadao je crkvi, a osnovna uloga mu je bila zaštita manastira Žiče i Studenice.
Ljubavna priča u vezi sa ovom rekom…
Dolina reke Ibar krije jednu od najlepših istorijskih ljubavnih priča.
Srpski kralj Uroš Nemanjić je naredio da se pred dolazak Jelene Anžujske, njegove buduće žene na dvor, zasade sve moguće vrste jorgovana. Da joj se ulepša put ovim prelepim drvećem. Želeo je da pripitomi surovi ambijent stenovitog Ibra.
Istorija kaže da je Jelena bila toliko oduševljena, da je rekla da se oseća kao da je kod kuće, u Provansi.
Dolina Ibra od Kraljeva do Raške se i dan danas zove ,,Dolina jorogvana”, a u to ime se svake godine održavaju Dani jorgovana.
Ibar je dugačak 276 kilometara, a površina sliva iznosi 8.059 kilometara i pripada Crnomorskom slivu.
Izvire jakim vrelom ispod planine Hajla u istočnoj Crnoj Gori, 10 kilometara uzvodno od Rožaja. Teče istočno do Kosovske Mitrovice na Kosovu.
Na 24 kilometara uzvodno od Kosovske Mitrovice na Ibru je izgrađena brana visine 110 metara, koja je napravila veštačko jezero Gazivode.
U Kosovskoj Mitrovici se u Ibar uliva reka Sitnica, i odatle se Ibar okreće na sever. Odatle Ibar ide uglavnom uskim klisurama sa izuzetkom nešto širih kotlina u okolini Zvečana, Leposavića, Raške i Baljevca. Tu je Ibar iskopao prirodni put između Kosovske nizije i ostatka Srbije.
Tu prolazi železnička pruga kao i magistrala koja je po ovoj reci i dobila ime. Ibar se kod Kraljeva uliva u Zapadnu Moravu i njena je najveća pritoka. Važnije pritoke Ibra su: Raška i Studenica sa leve, a Sitnica i Jošanica sa desne strane. Veća naselja kroz koja Ibar protiče su: Rožaje, Ribariće, Zubin Potok, Kosovska Mitrovica, Zvečan, Leposavić, Raška, Baljevac, Ušće, Bogutovac, Mataruška Banja i Kraljevo.
Ibar je svetski poznata reka za kajak i kanu na divljim vodama. Decenijama se organizuju državna, evropska i svetska takmičenja na stazi Grmčić u blizini Ušća.
Najpoznatije turističke manifestacije su Veseli spust koja se održava krajem juna, i Spust Bez Granica od Leposavića do Raške koji se održava u julu, a brojni posetioci iz zemlje i inostranstva dolaze na Ibar na rafting tokom cele godine.
Autor: Katarina Stevanović
